سوختگی‌ها بر اساس درجه و بسته به مدت زمان تماس با منبع سوختگی و وسعت ناحیه آسیب‌دیده، از نظر شدت متفاوت هستند. این آسیب‌ها می‌توانند ناشی از تماس با اجسام داغ، مواد شیمیایی، نور خورشید، پرتوها یا برق باشند و منجر به مرگ سلول‌های پوستی شوند.
پوست برای ترمیم خود کلاژن تولید می‌کند که می‌تواند به ایجاد جای زخم (اسکار) منجر شود؛ برخی از این اسکارها موقتی و برخی دیگر دائمی هستند و ممکن است ظاهر فرد را، به ویژه اگر وسیع باشند، تحت تأثیر قرار دهند. خوشبختانه راههای زیادی برای درمان جای سوختگی وجود دارد که می‌توانند ظاهر سوختگی‌ها را بهبود بخشند. در این مقاله با انواع روش‌های از بین بردن جای سوختگی آشنا خواهید شد.
جای سوختگی چگونه ایجاد می‌شود و چرا درمان آن اهمیت دارد؟
سوختگی‌ها زمانی رخ می‌دهند که پوست در معرض حرارت، مواد شیمیایی، الکتریسیته یا اشعه قرار می‌گیرد. این آسیب می‌تواند به لایه‌های مختلف پوست (اپیدرم، درم یا حتی بافت‌های عمیق‌تر) صدمه بزند و در بسیاری از موارد، جای زخم یا اسکار به‌جا بگذارد.
Burn scars can be large or small depending on how much of the skin the burn damages. The severity of the burn will determine whether these scars will fade or remain permanently visible, but treatments may help.
اندازه جای زخم سوختگی، بسته به میزان آسیب پوستی ناشی از سوختگی، می‌تواند بزرگ یا کوچک باشد. شدت سوختگی تعیین می‌کند که این زخم‌ها محو می‌شوند یا به طور دائمی قابل مشاهده باقی می‌مانند، اما درمان‌ها ممکن است کمک کننده باشند. Burn scars: Treatment, removal, and prevention
شدت سوختگی و نوع درمان اولیه، تأثیر زیادی بر شکل‌گیری اسکار دارد. برای مثال، سوختگی‌های سطحی (درجه یک) معمولاً بدون اسکار بهبود می‌یابند، اما سوختگی‌های عمیق‌تر (درجه دو و سه) می‌توانند اسکارهای دائمی ایجاد کنند.
چرا درمان زودهنگام مهم است؟
درمان زودهنگام می‌تواند از تبدیل زخم به اسکار دائمی جلوگیری کند. بر اساس مطالعات، 70 درصد از اسکارهای سوختگی اگر در سه ماه اول درمان شوند، بهبود چشمگیری نشان می‌دهند. تأخیر در درمان می‌تواند منجر به اسکارهای مقاوم‌تر و پیچیده‌تر شود که نیاز به روش‌های تهاجمی‌تری دارند. علاوه بر این، درمان زودهنگام از عوارضی مثل تغییر رنگ پوست، خارش یا محدودیت حرکتی (در اسکارهای جمع‌شونده) جلوگیری می‌کند.
انواع مختلف سوختگی چیست؟
سوختگی‌ها انواع مختلفی دارند که بر اثر تماس با حرارت، اشعه، مواد شیمیایی یا جریان برق ایجاد می‌شوند.
سوختگی حرارتی (Thermal burns)
این نوع سوختگی در اثر منابع حرارتی ایجاد می‌شود که دمای پوست و بافت‌ها را افزایش داده و منجر به مرگ سلولی یا سوختگی بافتی می‌شوند. تماس پوست با فلزات داغ، مایعات جوشان، بخار و شعله می‌تواند باعث سوختگی حرارتی شود.
درمان این سوختگی‌ها بسته به شدت جراحت متفاوت است؛ سوختگی‌های خفیف معمولاً در خانه با خنک کردن ناحیه آسیب‌دیده با آب سرد و استفاده از پمادهای مخصوص قابل مدیریت هستند. اما سوختگی‌های شدید نیازمند مراقبت‌های پزشکی فوری بوده و هدف اصلی در آن‌ها پیشگیری از عفونت، کاهش درد و تسریع بهبود است که می‌تواند شامل پانسمان‌های تخصصی، داروهای ضد درد، آنتی‌بیوتیک‌ها و در موارد عمیق‌تر، پیوند پوست باشد.
سوختگی ناشی از اشعه (Radiation burns)
این سوختگی‌ها در اثر تماس طولانی‌مدت با اشعه ماورای بنفش خورشید یا دیگر منابع اشعه مانند اشعه ایکس (X-ray) ایجاد می‌شوند. شدت این سوختگی‌ها نیز متفاوت است و از قرمزی و درد خفیف تا تاول و آسیب بافتی عمیق را شامل می‌شود.
سوختگی شیمیایی (Chemical burns)
این نوع سوختگی در اثر تماس مواد شیمیایی قوی مانند اسیدها، قلیاها، مواد شوینده یا حلال‌ها با پوست یا چشم‌ها ایجاد می‌شود. این نوع سوختگی‌ها نیاز به اقدام سریع و شستشوی فراوان با آب دارند تا عامل شیمیایی از روی پوست حذف شود و از آسیب بیشتر جلوگیری به عمل آید.
سوختگی الکتریکی (Electrical burns)
این سوختگی‌ها در اثر تماس با جریان برق، چه جریان متناوب (AC) و چه جریان مستقیم (DC)، به وجود می‌آیند. جریان الکتریکی می‌تواند از خفیف تا بسیار شدید، باعث سوختگی شود. میزان آسیب به قدرت و مدت زمان عبور جریان از بدن بستگی دارد. سوختگی‌های الکتریکی ممکن است علاوه بر آسیب خارجی به پوست، آسیب‌های داخلی جدی به اندام‌ها و بافت‌ها نیز وارد کنند که گاهی اوقات از خارج قابل مشاهده نیستند و به مراقبت‌های پزشکی اورژانسی نیاز دارند.
انواع سوختگی بر اساس شدت
سوختگی‌ها بر اساس عمق و شدت به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- سوختگی درجه یک: فقط لایه خارجی پوست (اپیدرم) را درگیر می‌کند. این نوع سوختگی معمولاً قرمزی و درد خفیف ایجاد می‌کند و بدون اسکار بهبود می‌یابد.
- سوختگی درجه دو: به لایه‌های عمیق‌تر (درم) نفوذ می‌کند و ممکن است تاول ایجاد کند. این نوع سوختگی می‌تواند اسکارهای خفیف تا متوسط به‌جا بگذارد.
- سوختگی درجه سه: تمام لایه‌های پوست و حتی بافت‌های زیرین را تخریب می‌کند. این نوع سوختگی معمولاً نیاز به مداخلات جراحی دارد و احتمال ایجاد اسکارهای شدید در آن بالاست.
چه زمانی باید برای درمان جای سوختگی اقدام کرد؟
زمان‌بندی در درمان جای سوختگی نقش حیاتی دارد. هرچه زودتر اقدام کنید، نتایج بهتری خواهید گرفت. اما حتی برای اسکارهای قدیمی هم روش‌های مؤثری وجود دارد.
- فاز حاد: بلافاصله پس از سوختگی شروع می‌شود و تا چند هفته ادامه دارد. در این مرحله، تمرکز روی جلوگیری از عفونت و ترمیم اولیه پوست است. استفاده از پماد برای از بین بردن جای سوختگی جدید مثل پمادهای حاوی سیلیکون در این مرحله بسیار مؤثر است.
- فاز مزمن: زمانی که زخم به اسکار تبدیل شده است. در این مرحله، درمان‌ها روی بهبود ظاهر و عملکرد اسکار متمرکزند.
تأثیر زمان در اثربخشی درمان‌ها
هرچه اسکار تازه‌تر باشد، پوست به درمان‌ها پاسخ بهتری می‌دهد. برای مثال، لیزر درمانی در 6 ماه اول پس از سوختگی می‌تواند تا 80 درصد ظاهر اسکار را بهبود بخشد. اما برای درمان جای لک سوختگی کهنه، ممکن است به جلسات بیشتری نیاز باشد.
در ماه‌های اولیه، کلاژن پوست هنوز در حال بازسازی است و انعطاف‌پذیرتر است. درمان‌هایی مثل ورق‌های سیلیکونی یا لیزر فرکسل می‌توانند این فرآیند را هدایت کنند تا اسکار کمتری تشکیل شود. تأخیر در درمان باعث تثبیت اسکار و سخت‌تر شدن اصلاح آن می‌شود.
پاسخ به سؤال پرتکرار: آیا برای درمان جای قدیمی سوختگی دیر شده؟ خیر! حتی اسکارهای چندساله با روش‌هایی مثل لیزر CO2، میکرونیدلینگ یا جراحی قابل‌بهبود هستند، هرچند ممکن است نیاز به صبر و جلسات بیشتری داشته باشید.
چگونه از ایجاد جای سوختگی پیشگیری کنیم؟
درمان درست سوختگی‌های درجه دوم می‌تواند از ایجاد اسکار جلوگیری کند. اگر دچار سوختگی شدید:
- ناحیه را با آب خنک یا ولرم بشویید و اجازه دهید پوست خشک شود.
- از چوب بستنی استریل برای مالیدن پماد آنتی‌بیوتیک استفاده کنید.
- از بانداژ غیرچسبنده استفاده کرده و سپس اطراف آن را با گاز ببندید.
- روزانه چند دقیقه پوست ناحیه سوخته را بکشید تا از انقباض جلوگیری شود.
- اگر تاول ایجاد شد، صبر کنید تا خود به خود بترکد، سپس پوست مرده را جدا کنید یا به پزشک مراجعه نمایید.
- ناحیه را با لباس یا ضدآفتاب از نور خورشید محافظت کنید؛ این ناحیه برای چند ماه حساس خواهد بود.
- به‌طور منظم با پزشک خود در تماس باشید تا روند ترمیم بررسی شود.
بهترین درمان برای جای سوختگی، پیشگیری است. همیشه امکان جلوگیری از ایجاد اسکار وجود ندارد، اما با پیروی از توصیه‌های پزشک می‌توان شانس ایجاد اسکار را به حداقل رساند.
بهترین روش‌های پزشکی برای درمان جای سوختگی
طی سال‌ها کار در حوزه پزشکی زیبایی، شاهد پیشرفت‌های شگفت‌انگیزی در از بین بردن جای سوختگی بوده‌ام. در ادامه، روش‌های مؤثر و علمی را معرفی می‌کنم که بسته به نوع و شدت اسکار، می‌توانند نتایج فوق‌العاده‌ای داشته باشند:
کرم‌های ترمیم کننده پوست و پمادهای حاوی سیلیکون
بهترین کرم برای از بین بردن جای سوختگی صورت معمولاً حاوی سیلیکون است. سیلیکون با ایجاد یک لایه محافظ، رطوبت پوست را حفظ کرده و از تشکیل اسکارهای برجسته جلوگیری می‌کند. برای مثال، کرم‌هایی مثل Kelo-cote برای اسکارهای تازه بسیار مؤثرند.
نکته کاربردی: کرم را روزی دو بار روی اسکار تمیز بمالید و به‌آرامی ماساژ دهید تا جذب شود. این روش برای درمان جای سوختگی با اتو یا سوختگی‌های سطحی بسیار مناسب است.
ژل یا ورق‌های سیلیکونی
ورق‌های سیلیکونی یا ژل‌هایی مانند ژل استراتادرم، برای اسکارهای هیپرتروفیک و کلوئیدی بسیار مؤثرند. این ورق‌ها فشار ملایمی به اسکار وارد کرده و تولید کلاژن را تنظیم می‌کنند. طبق مطالعات، استفاده مداوم از ورق‌های سیلیکونی به مدت 12 هفته می‌تواند ضخامت اسکار را تا 50 درصد کاهش دهد.
لیزر درمانی (فرکسل و CO2)
لیزر فرکسل و CO2 از پیشرفته‌ترین روش‌ها برای از بین بردن جای اسکار سوختگی هستند. لیزر فرکسل با ایجاد میکروکانال‌هایی در پوست، تولید کلاژن جدید را تحریک می‌کند. لیزر CO2 برای اسکارهای عمیق‌تر مناسب است.
بیماری که جای سوختگی ناشی از لیزر موهای زائد داشت، پس از 4 جلسه لیزر فرکسل، از بهبود 70 درصدی گزارش داد. لیزر فرکسل به دلیل دقت بالا و دوره نقاهت کوتاه، انتخاب اول بسیاری از متخصصان برای درمان اسکارهای سوختگی است.
میکرونیدلینگ
میکرونیدلینگ با ایجاد میکروجراحت‌های کنترل‌شده، پوست را به بازسازی کلاژن تشویق می‌کند. این روش برای اسکارهای آتروفیک و تغییر رنگ پوست بسیار مناسب است. ترکیب میکرونیدلینگ با PRP می‌تواند نتایج را تقویت کند.
تزریق ژل یا چربی
برای اسکارهای گودافتاده، تزریق ژل (فیلر) یا چربی می‌تواند حجم ازدست‌رفته را بازگرداند. دکتر نسیم غلامی، یکی از پزشکان باتجربه در این زمینه، از ترکیب لیزر فرکسل و تزریق فیلر برای اسکارهای عمیق سوختگی استفاده می‌کند که نتایج بسیار طبیعی و ماندگاری دارد.
لایه برداری شیمیایی و درم ابریژن
لایه‌برداری شیمیایی با اسیدهای ملایم مثل TCA می‌تواند تغییر رنگ و بافت ناهموار اسکار را بهبود بخشد. درم ابریژن نیز با تراشیدن لایه‌های سطحی پوست، برای اسکارهای سطحی مؤثر است.
مزوتراپی و PRP
مزوتراپی با تزریق مواد مغذی و PRP با استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت، بازسازی پوست را تسریع می‌کنند. این روش‌ها نیز برای درمان جای سوختگی ناشی از لیزر بسیار مناسب‌اند.
کرایوتراپی و جراحی پلاستیک
کرایوتراپی برای کلوئیدهای کوچک مؤثر است، اما برای اسکارهای بزرگ یا جمع‌شونده، جراحی پلاستیک یا گرافت پوستی ممکن است لازم باشد.
نوردرمانی (لامپ LED)
نوردرمانی با لامپ LED می‌تواند التهاب را کاهش داده و ترمیم پوست را تسریع کند. این روش غیرتهاجمی برای سوختگی‌های تازه مناسب است.
بهترین درمان جای سوختگی کدام است؟
ترکیب لیزر فرکسل با تزریق ژل یا چربی، بهترین نتیجه را در از بین بردن جای سوختگی دارد. لیزر بافت اسکار را بازسازی می‌کند و فیلر حجم ازدست‌رفته را جبران می‌کند. خانمی با اسکار سوختگی 5 ساله روی صورت، پس از 3 جلسه لیزر فرکسل و یک جلسه تزریق ژل، بهبود 85 درصدی گزارش کرد.
در جدول زیر انواع روش‌های درمانی رفع جای سوختگی را به مقایسه کرده‌ایم:
| روش درمانی | مناسب برای | مزایا | معایب |
| لیزر فرکسل | اسکارهای آتروفیک، هیپرتروفیک | دقت بالا، دوره نقاهت کوتاه | هزینه بالا، نیاز به چند جلسه |
| تزریق فیلر | اسکارهای گودافتاده | نتایج سریع، طبیعی | نیاز به تکرار، هزینه متوسط |
| ورق‌های سیلیکونی | اسکارهای تازه، هیپرتروفیک | غیرتهاجمی، مقرون‌به‌صرفه | نیاز به استفاده مداوم |
| میکرونیدلینگ | اسکارهای سطحی، تغییر رنگ | بهبود بافت پوست، کم‌هزینه | نیاز به جلسات متعدد |
| جراحی پلاستیک | اسکارهای جمع‌شونده، کلوئیدی بزرگ | نتایج دائمی | تهاجمی، دوره نقاهت طولانی |
اگر به درمان جای جوش یا درمان جای بخیه هم نیاز دارید، روش‌های مشابهی مثل لیزر یا میکرونیدلینگ می‌توانند به‌صورت ترکیبی استفاده شوند.
تفاوت درمان جای سوختگی تازه و کهنه
در سوختگی‌های تازه، تمرکز روی پیشگیری از تشکیل اسکار است. استفاده از پماد برای از بین بردن جای سوختگی جدید مثل پماد سیلیکون، کرم‌های ترمیم‌کننده مثل ریکاو و ورق‌های سیلیکونی بسیار مؤثر است. نوردرمانی LED نیز می‌تواند التهاب را کاهش دهد.
بهترین درمان جای لک سوختگی کهنه، لیزر فرکسل، میکرونیدلینگ و تزریق فیلر گزینه‌ها هستند. اگر اسکار کلوئیدی یا جمع‌شونده باشد، جراحی ممکن است لازم شود.
درمان خانگی جای سوختگی: با احتیاط عمل کنید
بسیاری از افراد به دنبال درمان خانگی جای سوختگی هستند، اما باید با احتیاط عمل کرد. استفاده خودسرانه از محصولات می‌تواند وضعیت اسکار را بدتر کند یا باعث حساسیت شود.
چند روش خانگی تأییدشده به شرح زیر است:
- روغن‌های گیاهی: روغن آرگان، روغن درخت چای و روغن ویتامین E می‌توانند رطوبت پوست را حفظ کرده و ظاهر اسکار را بهبود بخشند. برای مثال، روغن آرگان به دلیل خواص آنتی‌اکسیدانی، برای اسکارهای سطحی مناسب است.
- کرم‌های ترمیم‌کننده: کرم‌هایی مثل پانتنول می‌توانند ترمیم پوست را تسریع کنند.
- آلوئه‌ورا: ژل طبیعی آلوئه‌ورا برای کاهش التهاب و تسکین پوست مؤثر است.
هشدار مهم: هرگز بدون مشورت با متخصص پوست از این روش‌ها استفاده نکنید. برای مثال، استفاده نادرست از روغن درخت چای روی پوست حساس می‌تواند باعث تحریک و بدتر شدن اسکار شود.
چند نکته کاربردی از تجربه شخصی من به‌عنوان یک پزشک زیبایی، این است که صبور باشید؛ درمان اسکار زمان‌بر است. از پوست خود در برابر آفتاب محافظت کنید، زیرا اشعه UV می‌تواند اسکار را تیره‌تر کند.
سخن پایانی
درمان جای سوختگی نیاز به شناخت دقیق نوع اسکار، زمان‌بندی مناسب و انتخاب روش درمانی درست دارد. از کرم‌های ترمیم‌کننده و ورق‌های سیلیکونی برای اسکارهای تازه تا لیزر فرکسل و تزریق فیلر برای اسکارهای کهنه، گزینه‌های متنوعی وجود دارد. مشورت با یک متخصص پوست و زیبایی می‌تواند به شما در پیدا کردن بهترین مسیر درمانی کمک کند. برای دریافت نوبت مشاوره با ما تماس بگیرید.
منابع:
بدون دیدگاه